Zawsze bądź na bieżąco

Metoda MTM: Definicja i możliwe zastosowanie

Wywiad ze specjalistą, który opowie o fascynujących możliwościach metody MTM. 

Dr Steffen Rast, kierownik działu ds. ergonomii w Deutsche MTM-Gesellschaft Industrie- und Wirtschaftsberatung mbH

Z powodu dużej presji na zwiększenie konkurencyjności, obniżenie kosztów i skrócenie czasu trwania cykli operacyjnych, a także ze względu na zmiany demograficzne procesy produkcji manualnej należy poddać optymalizacji. Tutaj pojawia się zatem pytanie, od czego najlepiej zacząć? Czy nie byłoby jeszcze lepszym rozwiązaniem, móc analizować i oceniać procesy operacyjne oraz projekty stanowisk pracy jeszcze na etapie projektowania? W tym kontekście często pojawia się pojęcie „metody MTM”. Ale czym właściwie jest ta metoda i w jaki sposób się ją stosuje? O tej metodzie opowie nam dr Steffen Rast, który ma bardzo bogate doświadczenie na tym polu. Od 1999 roku pracuje dla Deutsche MTM-Gesellschaft Industrie- und Wirtschaftsberatung mbH, spółki zależnej MTM ASSOCIATION e. V., od 2016 roku pełniąc w niej rolę kierownika działu ds. ergonomii. W wywiadzie szczegółowo wyjaśni, czym jest metoda MTM i w jaki sposób można obiektywnie opisać, ocenić i zaplanować procesy i ryzyko ergonomiczne.

Nowe badania nad ergonomią

Ankieta odpowiada na pytanie, jakie środki i rozwiązania ergonomiczne już teraz stosuje się w produkcji manualnej. Dowiedz się i sprawdź, na jakim etapie zmian jest Twoje przedsiębiorstwo?
DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ

Metoda MTM w prostych słowach

Czym jest metoda MTM? Co rozumiemy pod tym pojęciem?

„Skrót MTM oznacza Methods-Time Measurement”. Przy jej użyciu można opisać, analizować, oceniać i planować manualne czynności. Metoda MTM sprawdza się przede wszystkim w przemyśle, można ją również zastosować w obszarach administracyjnych lub mniejszych zakładach warsztatowych. Swoją wszechstronność metoda ta zawdzięcza temu, że wszystkie manualne czynności ograniczane są do ruchów elementarnych.

Dla wszystkich tych ruchów elementarnych dostępne są moduły procesowe ze standardowymi, obiektywnymi wartościami, które podaje się w jednostce TMU (ang. time measurement unit, pol. jednostka pomiaru czasu). Jedna sekunda to ok. 27,8 TMU, natomiast jedna minuta to 1667 TMU. Za pomocą metody MTM można dla każdej manualnej czynności wyznaczyć czas zadany, który stanowi sumę wartości TMU dla poszczególnych modułów procesowych. Metodę MTM można stosować przy użyciu analogowych narzędzi, czyli papieru i długopisu, można również wspomagać się odpowiednim oprogramowaniem, np. naszym programem MTM-Easy. Istnieje również możliwość użycia jej w połączeniu z techniką „motion capture”, czyli przechwytywaniem ruchu, a także wirtualną rzeczywistością.

W odniesieniu do optymalizacji istniejącego stanowiska do montażu ręcznego można w oparciu o czas zadany przeprowadzić jego ocenę. Na podstawie takiego porównania można wskazać aspekty, które można zoptymalizować. Jednak lepszym pomysłem jest zastosowanie tej metody wcześniej, czyli na etapie projektowania stanowisk montażowych, ponieważ w ten sposób można znacznie ograniczyć koszty. Zasadniczo metodę MTM należy zastosować możliwie jak najwcześniej.”

Metoda MTM i jej geneza Kto jest jej twórcą?

„Decydujący impuls do opracowania metody MTM pochodzi od Franka Bunkera Gilbretha, amerykańskiego przedsiębiorcy budowlanego. Na początku XX wieku Gilbreth odkrył, że wszystkie ruchy człowieka można ograniczyć do 17 ruchów elementarnych. Ruchy te nazwał „therbligami”. Ich nazwa to anagram jego nazwiska. Dla tego rodzaju mikroruchów zaprojektował specjalne symbole. Ideę Gilbretha rozwinął m.in. Asa Bertrand Segur. Jednak właściwym początkiem metody MTM była wydana w 1948 roku książka Harolda Brighta Maynarda, Johna Lenharda Schwaba i Gustave‘a Jamesa Stegemertena pt. „Methods-Time-Measurement”.

To od tego momentu istnieje metoda MTM-1. Najważniejszym odkryciem Maynarda, Schwaba i Stegemertena było to, że na 80% wszystkich manualnych czynności przypadają następujące ruchy: sięganie, chwytanie, przenoszenie, łączenie i puszczanie. Aby wyznaczyć ruchy podstawowe oraz odpowiednie standardowe wartości czasu, każdy pojedynczy ruch był wykonywany tysiące razy i filmowany. Te czynności wykonywane były zarówno przez mężczyzn, jak i kobiety, osoby o krótkich czy o długich ramionach itd.

Za pomocą tej metody można ustalić np.: standardową wartość czasu dla sięgania po pojedynczy element leżący na stole. Albo dla elementu leżącego na stole z innymi przedmiotami.

W ten sposób można ustalić następujące wartości: standardową wartość czasu dla sięgania po pojedynczy element leżący na stole. Albo dla elementu leżącego na stole z innymi. Dzięki metodzie MTM mamy taką możliwość. W 1951 powstało amerykańskie stowarzyszenie „U.S. MTM Association for Standards and Research”. Kilka lat później metoda MTM zawitała również do Europy, a od 1962 znana jest również w Niemczech. Wówczas powstało niemieckie stowarzyszenie Deutsche MTM-Vereinigung e. V., założone przez firmy z różnych branż, a dzisiaj działające pod nazwą Industrieverband MTM ASSOCIATION e. V. Zgodnie z jej statutem misją organizacji jest popularyzacja metody MTM. W ostatnich kilku dekadach z sukcesami wywiązuje się z tego zadania. Deutsche MTM-Gesellschaft Industrie- und Wirtschaftsberatung mbH, spółka zależna, oferuje równolegle różnego rodzaju usługi związane z metodą MTM.”

Metoda MTM oraz ocena ryzyka ergonomicznego za pomocą EAWS

Jaką rolę odgrywa metoda MTM przy ocenie ryzyka ergonomicznego? Czy istnieje w ogóle taka możliwość?

„Całościowa ocena ludzkiej pracy staje się dzisiaj coraz ważniejsza. Dlatego decydujące znaczenie ma możliwość wyznaczenia wartości czasu za pomocą metody MTM, a także ocena ryzyka ergonomicznego. Oba te aspekty są ściśle ze sobą powiązane. Celem powinno być zawsze stworzenie takich stanowisk pracy, które są dostosowane do wieku oraz potrzeb osób starszych. Praca musi być bowiem produktywna i nie może jednocześnie stanowić zagrożenia dla zdrowia. Zawsze lepszym i tańszym rozwiązaniem będą zapobiegające rozwiązania ergonomiczne, które uwzględniają zasady ergonomiczne, niż wdrożenie środków naprawczych. Kto zna prognozy i uwzględnia je przy swoich działaniach, może już na etapie projektowania fabryk i zakładów przeciwdziałać wysokim obciążeniom i potencjalnym zagrożeniom, którym poddani będą pracownicy. Wydawanie opinii, a także ocenianie i klasyfikowanie możliwe jest jeszcze na etapie prac przygotowawczych, co można wykorzystać jeszcze podczas projektowania.

Do oceny ryzyka ergonomicznego stosujemy metodę EAWS (ang. Ergonomic Assessment Work Sheet, pol. arkusz oceny ergonomii biomechanicznej). Ocenie podlegają obciążenia całego ciała oraz kończyn górnych. EAWS to stosowany na całym świecie standard wykorzystywany do tworzenia stanowisk pracy zgodnych z zasadami ergonomii. Metoda EAWS podparta jest naukowo i podlega międzynarodowej standaryzacji, co ma szczególnie duże znaczenie dla związków i rad zakładowych.

Za pomocą tej metody można ocenić fizyczne obciążenia, na jakie narażony jest pracownik na danym stanowisku pracy. Każdy człowiek jest oczywiście inny, dlatego metoda EAWS opiera się na wartościach porównawczych i standardowych danych, które wykorzystuje się do oceny. W ocenie ryzyka ergonomicznego za pomocą metody EAWS przyznaje się dla każdego obciążenia punkty, a następnie je sumuje. Te wartości ocenia się następnie za pomocą systemu wizualnego działającego na podobieństwo sygnalizacji świetlnej. Zielone stanowiska pracy mają od 0 do 25 punktów, a żółte od 25 do 50. Stanowiska z ponad 50 punktami oznaczane są natomiast jako czerwone. W przejrzysty sposób jesteśmy w stanie pokazać, ile kosztuje wdrożenie odpowiednich ergonomicznych środków optymalizujących.

Powiedzmy, że nasze stanowisko pracy należy do grupy żółtej. Co należy w takiej sytuacji zrobić?

„Żółte stanowiska pracy również mogą być związane z wysokim ryzykiem, jeśli pracownik przez kilka lat z rzędu wykonuje tę samą czynność. W takiej sytuacji należy zastanowić się nad odpowiednimi rozwiązaniami. W przypadku wszystkich istniejących już stanowisk pracy, które poddajemy kontroli, stosujemy zasadę STOP, nawet wówczas, gdy trzeba jedynie ustalić wartości czasu za pomocą metody MTM. S = substytucja, czyli zastępowanie, T = techniczne środki, O = organizacyjne środki, P = personalne środki.

Substytucja polega na tym, aby w przypadku długotrwałych procesów lub procesów związanych z dużymi nakładami wdrożyć nowy sposób postępowania i nim zastąpić starą metodę. W takiej sytuacji substytucja może nałożyć się ze środkami technicznymi, np. wtedy, gdy w celu konkretnego odciążenia pracownika użyje się robota do wykonywania połączeń śrubowych. W przypadku środków organizacyjnych chodzi o rotacyjny system pracy. Załóżmy, że wiemy, że na pierwszym stanowisku pracy obciążone jest prawe ramię pracownika, na drugim lewe, a na trzecim oba ramiona. W takiej sytuacji pracę planuje się tak, aby pracownik w ciągu jednej zmiany zmieniał stanowiska.

Bardzo ważnym czynnikiem jest również zachowanie pracownika na stanowisku pracy, czyli ergonomia dotycząca sposobu wykonywania pracy.

Efektem jest agregacja ryzyka, które można obliczyć i ocenić za pomocą metody EAWS. Przykładowym środkiem personalnym jest ergonomia dotycząca wykonywania pracy, czyli zachowanie pracownika na stanowisku pracy. Chodzi o to, aby prawidłowo używać stanowiska pracy, czyli np. w optymalny sposób wykonywać czynności i używać odpowiednich narzędzi.”

Czy czas ma przy analizie fizycznych obciążeń znaczenie?

„Tak, oczywiście. Do ustalenia stopnia obciążenia używamy arkusza EAWS, natomiast czas trwania obciążenia wyznaczamy w oparciu o metodę MTM. W ten sposób uzyskujemy prosty wzór na ocenę ryzyka ergonomicznego: Ryzyko = stopień obciążenia pomnożony przez czas trwania obciążenia. Czas trwania ustala się na podstawie dynamicznych lub statycznych czynności – możemy obliczyć to w oparciu o częstotliwość. I właśnie do tego używa się metody MTM.”

Środowisko produkcyjne w nowym zakładzie SIKO GmbH – tworzenie stanowisk pracy w zgodzie z ergonomią w imponującym wymiarze.

Stosowanie metod MTM i EAWS w Siko GmbH

Proszę podać przykład zastosowania metod MTM i EAWS w praktyce.

„Przykładem zastosowania jest np. zakład SIKO GmbH, który zajmuje się produkcją czujników i systemów pozycjonowania. Dział produkcyjny został przeniesiony do nowego budynku. W ramach tych zmian nowe procesy miały zostać sprawdzone i ocenione jeszcze na etapie prac przygotowawczych i porównane ze stanem faktycznym. Znaczenie miało tutaj wiele czynników, m.in. sposób zaprojektowania montażowych stanowisk pracy, a także wykonywania danych czynności. Zbadaliśmy również czynniki zewnętrzne, sposób używania narzędzi, systemy do dostarczania materiałów i rozwiązania logistyczne. W całym dziale produkcyjnym używa się teraz ergonomicznych stanowisk montażowych item.

Przeanalizowaliśmy i oceniliśmy to w oparciu o metodę MTM i arkusz EAWS, czyli za pomocą narzędzi do ustalenia czasu i ryzyka ergonomicznego. Na tej podstawie opracowaliśmy propozycje, które uwzględniono przy projektowaniu nowych stanowisk montażowych w nowej hali produkcyjnej. Bez wątpienia mamy tutaj do czynienia z opartym na prognozach projektowaniem zgodnym z zasadami ergonomii. Jak już wiadomo, istnieje możliwość opisu i oceny stanowisk pracy w ramach prac przygotowawczych: W jaki sposób można zapobiec obciążeniom? W jaki najlepszy sposób należy rozplanować stanowiska montażowe przy projektowaniu hali fabrycznej? W jaki sposób należy połączyć ze sobą określone stanowiska pracy, np. logistyczne z właściwymi stacjami produkcyjnymi lub ze stanowiskami kontrolnymi?

W zakładzie SIKO decydujące znaczenie miała możliwość regulacji stanowisk na wysokość, aby pracownicy mogli przechodzić z pozycji siedzącej do pozycji stojącej. Ważne były również ergonomiczne i indywidualnie regulowane systemy oświetlenia, a także sposób rozmieszczenia stanowisk pracy. Metoda MTM i jej standardowe moduły procesowe oraz arkusz EAWS do oceny ryzyka ergonomicznego okazały się bardzo cennymi narzędziami.”

Jakie doświadczenia masz z produktami item?

„Z item pracujemy już od dłuższego czasu, nasza współpraca układa się bardzo dobrze. Czy do projektowania stanowisk pracy czy na potrzeby procesów intralogistycznych – item oferuje wspaniałe, kompleksowe systemy. Dzięki profilom item można wykonać najróżniejsze konstrukcje i rozwiązania, które można wykorzystać do stanowisk pracy lub systemów do dostarczania materiałów. Idealnie się uzupełniamy.

Z item bardzo wiele nas łączy. Ich rozwiązania proponujemy również innym przedsiębiorstwom. Produkty item są nieodłączną częścią naszego wyposażenia.

Tym razem otrzymaliśmy od item zaproszenie do współpracy z firmą SIKO i udzielenia jej wsparcia. Bardzo wiele nas łączy. Dzięki wszechstronnym profilom item, a także pomysłowym rozwiązaniom, produkty item można znaleźć w wielu zakładach produkcyjnych różnych branż. Rozwiązania wykonane z produktów item proponujemy wielu różnym firmom. Produkty item są nieodłączną częścią naszego wyposażenia, czy to w przypadku gotowych systemów, czy rozwiązań wykonywanych na indywidualne zamówienie.”

Chcesz na bieżąco otrzymywać informacje o ergonomii i stanowiskach montażowych? W takim razie mamy coś dla Ciebie: Zapisz się do blogowego newslettera item, wykorzystując do tego baner w prawym górnym rogu!