Wydajność na produkcji można znacznie zwiększyć poprzez wdrożenie Poka Yoke, koncepcji eliminacji błędów.
Nauka o 7 stratach opiera się na założeniu, że unikanie błędów to najważniejsza idea filozofii Lean Production. A kolejna to przeświadczenie o tym, że nie sposób osiągnąć perfekcji. Bez względu na to, czy z powodu braku materiałów, ludzkich błędów czy niemożliwych do przewidzenia przypadków: Kontrola absolutna nie jest możliwa. Wyjątkowość metod Lean wynika z tego, że ta filozofia potrafi powyższe niedociągnięcia przekuć w coś pozytywnego. Chodzi o to, aby zgodnie z ideą ciągłego doskonalenia bezustannie optymalizować procesy. Poka Yoke nie jest wyjątkiem. Obejmuje metody, których celem jest unikanie przypadkowych lub nieumyślnych błędów („poka” = nieuważność, niezamierzone błędy; „yoku” = unikanie). Jeśli źródło błędu jest znane, można w oparciu o techniczne rozwiązania, kolorowe oznakowania lub listy kontrolne wdrożyć działania prewencyjne. System Poka Yoke służy nie tylko do optymalizacji już wykonywanych procesów, lecz także do ulepszania procesów w fazie projektowania.
Czym jest Poka Yoke? Kilka przykładów.
Shigeo Shingō (1909-1990) to jeden z twórców systemu produkcyjnego koncernu Toyoty, który opracował koncepcję Poka Yoke. Zainspirowały go do tego doświadczenia, które zebrał przy przeprowadzaniu kontroli jakości do celów statystycznych. Wnioski, do których dochodził, coraz bardziej go frustrowały. Kontrola jakościowa wprawdzie pozwala wykryć błędy, ale ostatecznie powstają one podczas procesu produkcyjnego. „Jakości się nie sprawdza, jakość się produkuje”, brzmi konkluzja Shingō, która do dzisiaj wywiera wpływ na metody zarządzania jakością. Do tego dochodzi fakt, że koszty związane z usuwaniem skutków błędów są tym wyższe, im później zostały zauważone. Poza tym podczas kontroli wyników pracy nie powstaje wartość dodana. Taka kontrola niechybnie pociąga za sobą nakłady finansowe i czasowe, nawet wówczas, gdy nie wykryto żadnych wad. Dlatego celem systemu Poka Yoke jest jak najwcześniejsze wyśledzenie przyczyn powstałych błędów. Na podstawie takiego założenia można opracować konkretne działania eliminujące.
Dobrym przykładem na zastosowanie Poka Yoke jest przypadek kierownika Toyoty na dziale produkcji, który na początku lat 60-tych zgłosił się z problemem. Podczas składania przełącznika pracownicy często zapominali o jednej z dwóch sprężyn. Zwracanie im uwagi było widocznie niewystarczającym środkiem zapobiegawczym. Shingo rozwiązał problem w sposób nie tylko bardzo skuteczny, lecz także wyjątkowo prosty: Polecił zamontować na każdym stanowisku uchwyt na sprężyny. Przed rozpoczęciem pracy pracownicy zawieszali na nim obie sprężyny. Po zakończeniu montażu wystarczyło zerknąć na uchwyt, aby się upewnić, czy o nich nie zapomnieli. Ten banalny przykład unaocznia bardzo istotny aspekt pracy manualnej: Przy często powtarzanych czynnościach wkrada się szybko niedbalstwo. Dlatego przyczyn błędów należy szukać za pomocą systemu Poka Yoke, a standaryzowane procesy opierać na jego założeniach.
Poka Yoke: Przykłady i możliwe rozwiązania
Istnieje bardzo wiele powodów, dla których w procesie produkcyjnym dochodzi do błędów. Może się np. zdarzyć, że pracownicy z powodu słabnącej koncentracji zapomną o niektórych czynnościach lub je pomylą. Prawdopodobieństwo błędów jest wysokie przy monotonnych i powtarzających się pracach. Błędy mogą powstawać również z powodu niejasnych instrukcji i poleceń lub tablic informacyjnych. Pierwotnie system Shigeo Shingō miał nazywać się Baka Yoke, czyli „idiotoodporność”. Ze zrozumiałych przyczyn nazwa ta nie przyjęła się wśród załogi Toyoty i konieczna była jej zmiana. Poza tym pierwsza nazwa nie oddawała w pełni intencji Shingō. Poka Yoke, podobnie jak inne koncepcje Lean, nie zamierza decydować ponad głowami pracowników ani ich strofować. Wszelkie działania i pomysły służą jedynie do tego, aby pracownicy mogli wykonywać swoje czynności możliwie najskuteczniej i najpoprawniej. Dlatego udział pracowników w procesie rozwiązywania problemów jest ważnym aspektem Poka Yoke.
W szczególności przy analizowaniu przyczyn błędów. Dlatego należy je badać w oparciu o metody Poka Yoke. Po analizie warto zastanowić się nad następującymi możliwymi rozwiązaniami: Mechanizmy wykrywające, wyzwalające i regulujące. Do pierwszych zalicza się np. czujniki, które gwarantują prawidłowe wyniki przy takich parametrach jak temperatura, ciśnienie czy kolor. Mechanizmy wyzwalające dzielą się na trzy różne kategorie:
- Metody kontaktu: Tutaj także można zastosować czujniki. Można np. zadbać o to, aby wykonanie kolejnego kroku roboczego było możliwe dopiero wtedy, gdy zostaną zamontowane wszystkie komponenty.
- Metoda stałych wartości: Na koniec każdego kroku roboczego sprawdza się, czy zostały wykonane wszystkie konieczne etapy pośrednie danej czynności.
- Metoda koniecznego kroku: Polega na sprawdzeniu, czy etapy procesu wykonywane są w odpowiedniej kolejności.
Mechanizmy regulujące obejmują dwie możliwości: Z jednej strony metodę ingerencji (w razie nieprawidłowości proces jest automatycznie przerywany), z drugiej metodę sygnalizowania (sygnały akustyczne lub optyczne informują o błędzie). Idealnie jest, jeśli odpowiedni mechanizm wybierany jest na etapie projektowania procesu. Dopiero w takiej sytuacji system Poka Yoke odsłania wszystkie swoje atuty.
Twarde i miękkie Poka Yoke
Kolejne, łatwe do zapamiętania rozróżnienie to podział na twarde Poka Yoke (działania/urządzenia, które umożliwiają unikanie błędów) oraz miękkie Poka Yoke (działania/urządzenia, które informują o potencjalnych błędach). Bankomat to klasyczny przykład twardego Poka Yoke: Pieniądze można pobrać tylko wtedy, gdy usunięto kartę z czytnika. Sprytny sposób na to, aby nie zapomnieć o wyjęciu z bankomatu karty. Jeśli istniałaby możliwość wyjęcia najpierw pieniędzy, a dopiero później karty, prawdopodobieństwo zapomnienia o niej byłoby dość duże. Przykładem miękkiego Poka Yoke są patelnie ze wskaźnikiem temperatury „Thermal Spot”. Gdy patelnia osiągnie odpowiednią temperaturę, cały wskaźnik jest czerwony i nie widać już widocznego wcześniej wzoru. W ten sposób można uniknąć najczęściej występujących błędów podczas smażenia. Nie można ich jednak w pełni wykluczyć, ponieważ patelnia może być zbyt gorąca lub za zimna. Ten fakt świadczy o tym, że mamy tutaj do czynienia z miękką wersją Poka Yoke.
Interesują Cię ciekawe historyjki i nowości świata Lean Production? W takim razie mamy coś dla Ciebie: po prostu zapisz się do blogowego newslettera item poprzez pole w prawym górnym rogu i bądź zawsze na bieżąco!
