Mapowanie strumienia wartości: Definicja i przykłady

W jaki sposób konkretne procesy przyczyniają się do tworzenia wartości i spełnienia oczekiwań klientów? A jakie czynności w ogóle nie tworzą wartości? Mapowanie strumienia wartości pozwoli znaleźć nam na te pytania precyzyjne odpowiedzi.

Produkcja Lean ogólnie, a proces ciągłego doskonalenia (KVP) w szczególności, mają za zadanie skrócenie czasu cykli operacyjnych. Z reguły po ich skróceniu rośnie również wydajność, ponieważ oba te aspekty są ściśle ze sobą powiązane. Jednak istnieją pewne podejścia, które temu przeczą. Mowa o koncepcji 3 M produkcji Lean, której nazwa pochodzi od litery, na którą zaczynają się czynności Muda (marnotrawstwo), Mura (zmienność) i Muri (przeciążenie). Na przykładzie Muda, najbardziej znanym i typowym, można dobrze wyjaśnić, co przeczy skracaniu czasu cyklu operacyjnego. O Muda, czyli marnotrawstwie, mówimy w kontekście produkcji Lean zawsze wtedy, gdy nie powstaje żadna wartość. W produkcji Lean rozróżniamy 7 rodzajów marnotrawstwa (7 Muda) – zaliczamy do nich np. takie czynności jak zbędny transporty materiałów czy nadwyżki produkcyjne. W jaki sposób wykryć we własnym zakładzie, które z czynności i w jakich procesach nie tworzą żadnej wartości? W takiej sytuacji sięgamy w produkcji Lean i zarządzaniu Lean po metodę mapowania strumienia wartości. Tę metodę stosuje się przede wszystkim w ramach koncepcji Six Sigma.

Produkcja Lean w kilku łatwych słowach

Idealny sposób na szybki wstęp do szczupłej produkcji: W bezpłatnym przewodniku dowiesz się o najważniejszych zasadach Lean i o tym, w jaki sposób wdrożyć proces ciągłego doskonalenia we własnym przedsiębiorstwie.

POBIERZ TERAZ

Definicja mapowania strumienia wartości (ang. value stream mapping = VSM)

Czym zatem jest mapowanie strumienia wartości (ang. value stream mapping = VSM)? Zacznijmy może od strumienia wartości (value stream): Obejmuje wszelkie procesy, które są konieczne do wyprodukowania i oferowania danego wyrobu. Za pomocą mapowania strumienia wartości można ten strumień zwizualizować. Strumień pokazuje zatem bieżący stan procesów firmowych. Przepływy materiałów i informacji przedstawiane są w postaci schematu blokowego (patrz grafika na dole) w oparciu o obserwacje i pomiary czasu poszczególnych etapów procesowych. Zasadniczo mapowanie strumienia wartości wyróżnia się określonymi cechami i zaletami:

Prezentacja, wizualizacja i tworzenie przepływów materiału i informacji
Ujednolicona i ustrukturyzowana metoda dla zespołów do skrócenia czasu cykli operacyjnych
Podstawa dialogu (zamiast dyskusji) – ułatwia pracę zespołową
Podstawa do optymalizacji procesu, pomoc przy zapobieganiu/redukcji przykładów marnotrawstwa

Kontynuacją mapowania strumienia wartości jest projektowanie strumienia wartości, które polega na opracowaniu stanu zadanego procesów oraz planowanie działań optymalizacyjnych. Na blogu item pojawi się wkrótce osobny artykuł na temat projektowania strumienia wartości. Jeśli poszukujesz bardziej szczegółowych informacji o obu metodach, na pewno znajdziesz w item Academy coś ciekawego: Bezpłatna platforma szkoleniowa item oferuje – oprócz wielu innych szkoleń – również kursy dotyczące tego zagadnienia. Mając konto użytkownika item, można bezpośrednio korzystać ze szkoleń online pt. i „Projektowanie strumienia wartości“.

Tworzenie mapy strumienia wartości: Jak to się robi

Przy mapowaniu strumienia wartości najpierw tworzy się grupy produktowe. Grupa produktowa obejmuje produkty, które poddawane są podobnym etapom procesowym. Dlatego produkty i powiązane z nimi etapy produkcyjne przedstawiane są za pomocą matrycy (patrz grafika). Podczas obchodu zakładu należy dla każdego produktu, a także dla każdej jego wersji zapisać wszystkie konieczne etapy produkcyjne. Wersje o tych samych etapach produkcyjnych łączy się w jedną grupę produktową.

Jeśli nie można utworzyć z kilku produktów jednej grupy produktowej, mamy masę grup produktowych, które składają się z jednego tylko wyrobu. W takiej sytuacji musimy wykonać mapowanie strumienia wartości dla każdego produktu oddzielnie.

Na koniec należy dla każdej grupy produktowej wykonać osobne mapowanie strumienia wartości. Jeśli nie można utworzyć z kilku produktów jednej grupy produktowej, mamy masę grup produktowych, które składają się z jednego tylko wyrobu. W takiej sytuacji musimy wykonać mapowanie strumienia wartości dla każdego produktu oddzielnie. Wadą takiego rozwiązania jest zmniejszenie przejrzystości i ograniczenie wartości informacyjnej. Na poniższym schemacie przedstawiono tworzenie grup produktowych na przykładzie trzech różnych wyrobów:

Przykład sporządzenia matrycy produktu w ramach mapowania strumienia wartości: Dotyczy trzech produktów, z których typ A i typ C wyróżniają się trzema takimi samymi cechami i można je połączyć w jedną grupę produktową. Dla typu B zostanie wykonane osobne mapowanie strumienia wartości.

Obliczanie taktu procesów klienta i wizualizacja strumienia wartości (przykład)

Po utworzeniu grup produktowych kolej na wizualizację bieżącego stanu – w postaci schematu blokowego bądź schematu strumienia wartości. Aby wykonać ten krok, należy dokładnie znać wymagania klienta. Teraz czas na obliczenie taktu procesów klienta. Jego definicja brzmi następująco: Takt procesów klienta informuje o tym, po upływie jakiego średniego czasu (produkcyjnego) klient odbiera kolejny wyrób. W oparciu o takt procesów klienta wykonuje się w ramach mapowania strumienia wartości synchronizację wydajności produkcji ze wskaźnikami sprzedaży. Wówczas produkcja będzie zgodna z zapotrzebowaniem klienta.

Na podstawie gotowej mapy strumienia wartości widać dokładnie, co w strumieniu wartości można zoptymalizować, np. w odniesieniu do czasu cykli operacyjnych lub zasobów.

Do wykonania właściwego schematu strumienia wartości wykorzystuje się specjalne symbole dotyczące podstawowych danych, przepływu materiałów i przepływu informacji. Dokładne znaczenie tych symboli możesz poznać na bezpłatnych szkoleniach w item Academy – a także wykonać zadania testowe, wydrukować czytelne PDFy i dzielić się nimi z innymi osobami. Schematy strumienia wartości mają zawsze tę samą strukturę: Klient (u góry po prawej stronie) zawsze jest punktem wyjściowym. Mapowanie przebiega następnie w górę strumienia wartości, czyli przez produkcję do dostawcy. Na podstawie gotowej mapy strumienia wartości można zobaczyć, co w strumieniu wartości można zoptymalizować, np. w odniesieniu do czasu cykli operacyjnych lub zasobów. Poza tym można się dowiedzieć, czy istnieje możliwość zsynchronizowania etapów roboczych. Tutaj widać przykładową mapę strumienia wartości ze schematem strumienia wartości:

Ten przykładowy schemat strumienia wartości dotyczy produkcji walca z gwintem. Przesunięcia materiałowe widoczne są w postaci strzałek. „Klient“ i „Dostawca“ znajdują się pod symbolami dla źródeł zewnętrznych.

Skuteczna optymalizacja procesów: kolejna porcja wiedzy o produkcji Lean

Różne metody produkcji Lean wzajemnie się uzupełniają, w wielu aspektach pokrywają się również ze sobą. Mapowania strumienia wartości, czyli po angielsku value stream mapping (VSM), to dobra okazja, aby wnikliwiej przyjrzeć się temu fascynującemu zagadnieniu. item, jako producent systemu modułowego Lean Production i firma, która od samego początku stale optymalizuje własne procesy, od wielu lat zajmuje się szczupłą produkcją. Z przyjemnością dzielimy się wiedzą z naszymi klientami, a także wszystkimi zainteresowanymi osobami. Dzięki temu na przestrzeni lat udało się stworzyć bogate archiwum tematów Lean – od po artykuły na blogu i szkolenia dostępne w item Academy. Przygotowaliśmy dla Ciebie zbiór najciekawszych zagadnień.

W item Academy (bezpośredni dostęp z kontem użytkownika item):

Na blogu item:

Interesują Cię ciekawe historyjki i nowości świata produkcji lean? W takim razie mamy coś dla Ciebie: Zapisz się do blogowego newslettera item, wykorzystując do tego baner w prawym górnym rogu!